توضیحات

مدل‌سازی اطلاعات ساخت (Building Information Modeling یا BIM) یک فناوری نوظهور مبتنی بر پیشرفت‌های به وجود آمده در فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در صنعت ساخت و ساز است که توانسته‌ تحولی شگرف در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی جهان به وجود آورد. اگرچه ظهور و توسعه‌ی BIM، توسعه‌ی نسل جدیدی از نرم‌افزارهای مورد استفاده در فازهای مختلف چرخه‌ی حیات پروژه‌های صنعت ساخت و ساز را بر پایه‌ی این فناوری به همراه داشته است، اما، باید توجه داشت که استفاده از قابلیت‌های BIM در این پروژه‌ها بدون شناخت کافی از جنبه‌های مختلف آن و تنها با اتکا به استفاده از این نرم‌افزارها حاصل نمی‌شود. عدم وجود مرجعی جامع، که ابعاد و جنبه‌های مختلف BIM و نحوه‌ی ارتباط این ابعاد و جنبه‌ها را توضیح دهد، باعث شده تا آموزش مفاهیم، اصول، روش‌ها، استانداردها و ابزارهای مربوط به استفاده از BIM در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی کشور، هنوز به طور جدی در رشته‌های مرتبط دانشگاهی، مانند مهندسی عمران و معماری، و سایر مؤسسات آموزشی فعال در حوزه‌ی آموزش‌ مباحث مورد استفاده در صنعت ساخت و ساز، دنبال نشود. مجموعه کتب مدل‌سازی اطلاعات ساخت، تهیه شده در دفتر مدیریت پروژه و مدل‌سازی اطلاعات ساخت شریف، با نگرشی بومی جنبه‌های مختلف مطرح در فرآیند پیاده‌سازی BIM در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی را تشریح می‌نماید تا راه استفاده از این فناوری مترقی در صنعت ساخت و ساز کشور را هموار ‌سازد.

جلد اول از سری کتاب‌های مدل‌سازی اطلاعات ساخت، با عنوان کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت: مبانی و اصول استفاده، مطالب آموزشی را در پنج فصل ارائه می‌نماید. هر یک از این فصول سعی دارد تا اصول و مبانی مورد نیاز برای کسب شناخت مناسب از ابعاد و جنبه‌های مختلف BIM را ارائه نماید.

کتاب مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM: مبانی و اصول استفاده

فصل اول: چالش‌های مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت و ساز

در این فصل از کتاب، ضمن اشاره به تنوع و گستردگی صنعت ساخت و ساز و تعریف پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، برخی از جنبه‌های مطرح در فرآیند مدیریت پروژه‌های ساخت و ساز و همچنین چالش‌های اصلی موجود در بهبود مدیریت آن‌ها توضیح داده می‌شود. پس از آن، مشخصه‌های فناوری‌های نوظهور، با محوریت مدل‌سازی اطلاعات ساخت، و چگونگی تأثیرگذاری آن‌ها بر کاهش چالش‌های موجود مورد بررسی قرار می‌گیرد. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• صنعت ساخت و ساز چیست و چه حوزه‌هایی را شامل می‌شود؟
• منظور از پروژه‌های ساختمانی و عمرانی چیست؟
• پروژه‌های ساختمانی و عمرانی در چرخه‌ی حیات خود چه فازهایی را طی می‌کنند؟
• برای مدیریت پروژه‌های صنعت ساخت و ساز چه فرآیندهایی باید انجام شود و چه حوزه‌هایی از دانش باید مورد توجه قرار گیرد؟
• چالش‌های موجود در صنعت ساخت و ساز چیست؟
• چه فناوری‌هایی برای کاهش چالش‌های موجود توسعه یافته است؟

مطالب ارائه شده در فصل اول به شرح زیر است:

1-1- مقدمه

1-2- تقسیم‌بندی فعالیت‌ها در صنعت ساخت و ساز

1-3- مفهوم پروژه در صنعت ساخت و ساز

1-4- چرخه‌ی حیات پروژه

1-5- فرآیندهای مدیریت پروژه

1-6- حوزه‌های دانش در مدیریت پروژه

1-7- توسعه‌ی پایدار و تأثیر صنعت ساخت و ساز بر آن

1-8- چالش‌های صنعت ساخت و ساز

1-9- فناوری‌های نوظهور، راه حلی برای از میان بردن چالش‌ها

فصل دوم: مدل‌سازی اطلاعات ساخت و قابلیت‌های آن

این فصل، معرفی مدل‌سازی اطلاعات ساخت و تبیین مفاهیم ابتدایی آن را پوشش می‌دهد. در این فصل، ضمن تعریف BIM، تاریخچه‌ای از آن ارائه می‌شود و رویکردهای کشورهای مختلف در رویارویی با این فناوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن، با شرح کاربردهای مختلف BIM برای هر فاز از چرخه‌ی حیات پروژه‌های ساختمانی و عمرانی، ابعاد اطلاعاتی مختلف BIM معرفی می‌گردد. در ادامه با توضیح هرم پیاده‌سازی BIM، چالش‌های مسیر پیاده‌سازی مورد بررسی قرار می‌گیرد و به چند نمونه از پروژه‌های ساختمانی و عمرانی که از BIM استفاده کرده‌اند، اشاره می‌شود. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) چیست؟
• نحوه‌ی ظهور و توسعه‌ی BIM چگونه بوده است؟
• رویکرد کشورهای مختلف جهان در پذیرش، استفاده و توسعه‌ی BIM به چه شکلی بوده است؟
• مدل‌سازی اطلاعات ساخت برای هر فاز از چرخه‌ی حیات پروژه چه کاربردهایی را ارائه می‌کند؟
• منظور از ابعاد BIM چیست و هر بعد چه اطلاعاتی را شامل می‌شود؟
• برای به کارگیری مؤثر BIM در یک پروژه به چه چیزهایی نیاز می‌باشد؟
• پیاده‌سازی BIM چه چالش‌هایی را پیش رو دارد؟
• چه نمونه‌هایی از پیاده‌سازی BIM می‌توان مثال زد؟

مطالب ارائه شده در فصل دوم بدین شرح می‌باشد:

2-1- مدل‌سازی اطلاعات ساخت چیست؟

2-2- تاریخچه‌ی‌ BIM

2-3- توسعه‌ی استفاده از BIM در کشورهای مختلف جهان

2-4- کاربرد BIM در فازهای مختلف پروژه

2-5- ابعاد BIM

2-6- هرم پیاده‌سازی BIM

2-7- چالش‌های پیاده‌سازی BIM

2-8- نمونه‌های موردی استفاده از BIM

فصل سوم: نرم‌افزارهای مدل‌سازی اطلاعات ساخت

نرم‌افزارهایی که امکان ایجاد مدل‌های BIM و یا استفاده از قابلیت‌های مختلف آن را برای کاربران خود فراهم می‌سازند، در گروه نرم‌افزارهای BIM قرار می‌گیرند. در حال حاضر، نرم‌افزارهای مختلفی برای ایجاد مدل‌های مبتنی بر BIM و استفاده از قابلیت‌های متنوع آن در کشورهای مختلف توسعه داده شده‌اند. با توجه به ظرفیت بالای مدل‌سازی اطلاعات ساخت در بازار جهانی، توسعه دهندگان و تأمین کنندگان نرم‌افزار در حوزه‌ی BIM در پی گسترش ارزش این بازار و همچنین درآمدزایی از این طریق می‌باشند. تعدادی از این تأمین کنندگان که با اتخاذ استراتژی‌های کارآمد به بازیگران اصلی این صحنه تبدیل شده‌اند، در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرند. در ادامه نیز، نرم‌افزارهای مطرح BIM، به تفکیک کابردهایشان در طول چرخه‌ی حیات پروژه، معرفی می‌گردند. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• شرکت‌های مطرح ارائه دهنده‌ی نرم‌افزارها و خدمات BIM کدام‌ها هستند؟
• چه نرم‌افزارهایی و برای چه مقاصدی در حوزه‌ی BIM توسعه یافته‌اند؟

مطالب ارائه شده در فصل سوم به شرح زیر می‌باشد:

3-1- مقدمه

3-2- تولیدکنندگان مطرح نرم‌افزارهای BIM

3-3- دسته‌بندی نرم‌افزارهای BIM براساس کارایی

فصل چهارم: سطح توسعه‌ی مدل‌سازی اطلاعات ساخت

در این فصل مفهوم سطح توسعه‌ی (LOD) مدل‌سازی اطلاعات ساخت تشریح می‌گردد و جنبه‌های مختلفی که در مشخص نمودن LOD می‌توان در نظر گرفت بیان می‌شود. سپس، رویکرد دو کشور آمریکا و انگلستان در تعریف مفهوم LOD مطرح می‌گردد و مفهوم سطح نیاز اطلاعات مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در انتها نیز، رویکردی کاربردی برای استفاده از مفهوم سطح توسعه در پروژه‌های مبتنی بر BIM مطرح می‌شود. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• سطح توسعه‌ی BIM یا LOD چه مفهومی دارد؟
• سطح توسعه‌ی BIM چه جنبه‌هایی را شامل می‌شود؟
• کشورهای مختلف، چه تعریفی از LOD ارائه می‌کنند؟
• آیا LOD و سطح نیاز اطلاعات دو مفهوم یکسان هستند؟
• چگونه می‌توان از مفهوم LOD به صورت کاربردی و به دور از پیچیدگی‌های مرسوم در پروژه‌ها استفاده کرد؟

مطالب ارائه شده در فصل چهارم به شرح زیر است:

4-1- مفهوم سطح توسعه‌ی BIM

4-2- جنبه‌های مختلف سطح توسعه‌ی BIM

4-3- رویکرد کشور آمریکا در تعریف LOD

4-4- رویکرد کشور انگلستان در تعریف LOD

4-5- برنامه‌ریزی سطح توسعه

4-6- سطح نیاز اطلاعات

4-7- سطح توسعه‌ی کاربردی در پروژه‌های BIM

فصل پنجم: BIM باز و استانداردهای آن

در این فصل دو مفهوم BIM باز (openBIM) و BIM بسته (closedBIM) تعریف می‌شوند و لزوم توجه به یکی از نیازهای اساسی در فرآیند استفاده از BIM، یعنی کسب اطمینان از امکان تعامل و برقراری ارتباط بین بخش‌های مختلف توسعه دهنده‌ی مدل‌های BIM در چرخه‌ی حیات پروژه، مشخص می‌گردد. پس از آن، ضمن معرفی متولی توسعه‌ی امکانات و بخش‌های‌ اصلی موجود در BIM باز، استانداردهای آن به تفکیک و به صورت اجمالی توضیح داده می‌شود. این توضیحات با هدف ایجاد یک آشنایی کلی با امکانات و بخش‌های‌ BIM باز و معرفی جایگاه استفاده از آن‌ها در روند استفاده از BIM ارائه می‌گردند. به صورت خلاصه این فصل سعی دارد تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:

• BIM باز (openBIM) و BIM بسته (closedBIM) چیست؟
• متولی اصلی BIM باز کیست؟
• لزوم توجه به BIM باز چیست؟
• استانداردهای BIM باز شامل چه مواردی است؟

مطالب ارائه شده در فصل پنجم بدین شرح می‌باشد:

5-1- مقدمه

5-2- IFC

5-3- MVD

5-4- IDM

5-5- BCF

5-6- IFD

5-7- bSSD

5-8- IDS

5-9- جمع‌بندی استاندارهای BIM باز