تعریف تاخیر در پروژه و تشریح انواع آن

تاخیر در پروژه چیست؟

افزایش مدت زمان یک فعالیت را نسبت به مدت زمان برنامه ریزی شده را  تأخیر گویند ، که این افزایش مدت زمان می تواند به دلایل متفاوت و موارد غیر قابل پیش بینی در طول اجرای پروژه رخ دهد.

انواع تاخیر در پروژه

بطور کلی تاخیر در پروژه ها شامل ۴ نوع می باشد:

۱– تاخیرات بحرانی -غیر بحرانی (Critical or noncritical delays)

تاخیرات بحرانی :

تاخیراتی است که فعالیت های بحرانی برنامه زمانبندی پروژه را تحت تاثیر قرار داده و سبب طولانی شدن  مدت زمان اتمام پروژه می شود که وقوع چنین تاخیراتی در پروژه نتایج زیر را به دنبال خواهد شد:

• افزایش بالاسری پروژه
• سربار جذب نشده ستاد پروژه (به دلیل تطویل زمان پروژه ممکن است پیمانکار توانایی کسب درآمد از پروژه های جدید را از دست بدهد که محاسبه آن پیچیده و بحث بر انگیز بوده و از روش هایی مانند فرمول کانادایی،فرمول ایچلی،فرمول آلگنی،درصد ثابت محاسبه می شود ).

• خسارت نقدی

• هزینه نیروی انسانی و تجهیزات آماده به کار (بی کاری نیروی انسانی و تجهیزات)

• افزایش هزینه های نیروی انسانی،متریال و دیگر هزینه ها

تاخیرات غیر بحرانی:

تاخیراتی است که مدت زمان کل پروژه را افزایش نمی دهد ولی بر روی پیشرفت کار تاثیر می گذارد، وقوع این چنین تاخیراتی نتایج زیر را به دنبال خواهد داشت:

• هزینه نیروی انسانی و تجهیزات آماده به کار

• افزایش هزینه های نیروی انسانی، متریال و دیگر هزینه ها

نکته

مسیر بحرانی در زمانبندی پروژه  ثابت نبوده و در مقاطع مختلف زمان و به دلیل بروزرسانی پروژه ممکن است مسیرهای دیگری، بحرانی شوند، لذا باید در هر زمان جهت تحلیل تاخیرات پروژه، برنامه زمانبندی به روزشده همان مقطع زمانی را معیار تحلیل قرار داد.

۲–تاخیرات مجاز و غیر مجاز (Excusable or non-excusable delays)

تأخیرات مجاز

تأخیراتی هستند که بر اساس حوادث و موارد غیر قابل کنترل (پیش بینی) و خارج از قصور پیمانکاران رخ می دهد، مانند: حوادث قهریه (سیل ، زلزله و…)، تغییر در محدوده اجرای پروژه از سوی کارفرما ، تعطیلی کارگاه به دلیل اعتصاب کارگران ، تأخیر در تعهدات کارفرما (تأخیر در تحویل زمین، تأخیر در تأمین متریال تعهدی کارفرما) و …
در صورتی که تأخیرات مجاز شمرده شوند، به میزان مدت تأخیر مجاز، زمان پروژه (قرارداد) تمدید می گردد.
این نوع از تأخیرات با توجه به ماهیتشان علاوه بر تمدید مدت زمان پروژه، می توانند بصورت مالی، قابل جبران باشند به عبارت دیگر خسارت مالی به وجود آمده ناشی از این نوع تأخیرات توسط کارفرما به پیمانکار پرداخت می شود ، تشخیص این موضوع که چه نوع تأخیراتی در این دسته قرار می گیرند معمولاً در توافق اولیه و در متن قرارداد ذکر می گردد.

تأخیرات غیر مجاز

تأخیراتی هستند که بر اساس قصور پیمانکار در اجرای پروژه رخ می دهد،مانند:کمبود نیروی انسانی و ماشین آلات،عدم تأمین به موقع تجهیزات و متریال در تعهد پیمانکار ، استفاده از تجهیزات و ماشین آلات کم بازده و …
با وقوع چنین تأخیراتی در پروژه ، خسارت ناشی از آن بر عهده پیمانکار خواهد بود. (تاخیرات غیر قابل جبران)

۳– تاخیرات همزمان (Concurrent delays):

این نوع تاخیرات زمانی به وجود می آید که بصورت مجزا و همزمان بر روی فعالیت(های) بحرانی اتفاق بیفتد.

نکته مهم در این نوع تاخیرات مشخص نمودن سهم تاخیرات و خسارت وارده، به تفکیک ارکان پروژه (پیمانکار-کارفرما) می باشد.

۴–تاخیرات قابل جبران و غیر قابل جبران (Compensable or non-compensable delays)

همچنین تاخیرات پروژه می تواند بصورت قابل جبران و غیر قابل جبران تقسیم بندی شوند.