نحوه محاسبه همپوشانی تاخیرات فنی، مالی و سایر دلایل تاخیر

یکی از پرتکرارترین پرسش‌ها در خصوص نحوه تهیه و تنظیم گزارش تاخیرات و یا لایحه تاخیرات، نحوه همپوشانی تاخیرات فنی، تاخیرات مالی و سایر تاخیرهای رخداده در پروژه می‌باشد. رویکردهای متفاوت در خصوص آنالیز تاخیرات فنی و مالی اغلب موجب سردرگمی فعالین این حوزه هنگام تهیه گزارش و لوایح تاخیرات می‌شود. سوالاتی از قبیل:

• آیا تاخیرات مالی باید همپوشانی شوند یا جمع جبری آن‌ها می‌بایست در دستور کار قرار گیرد؟
• آیا تاخیرات فنی باید همپوشانی شوند یا جمع جبری آن‌ها می‌بایست در دستور کار قرار گیرد؟
• در خصوص تاخیرات مالی با تاخیرات فنی، ملاک عمل چیست؟

در این مقاله از سایت دکتر کلیم به نحوه محاسبه همپوشانی تاخیرات فنی، مالی و سایر دلایل تاخیر پرداخته و سپس جهت درک بهتر و تسلط بر این مبحث، مثالی جامع، کاربردی و واقعی تشریح خواهد شد.

همپوشانی تاخیرات (فنی و مالی) چیست؟

فرض کنید در یک روز (مثلا 1 خرداد) به دلیل عدم تحویل زمین، عملیات اجرایی متوقف می‌شود.

همچنین در همان روز، نقشه‌های اجرایی ابلاغ نشده و عملیات اجرایی امکان‌پذیر نمی‌باشد.

علاوه بر این در تحویل مصالحی که فروش آن‌ها می‌بایست لزوما با حواله کارفرما صورت گیرد نیز تاخیر رخ داده است.

حال پرسش این است که در تاریخ 1 خرداد، به اندازه چند روز تاخیر رخ داده است؟

بدیهی است که حداکثر به اندازه 1 روز، تاخیر در تاریخ 1 خرداد رخ داده است. در واقع همپوشانی تاخیر به این معناست که در اثر رخداد عوامل متعدد تاخیر در یک روز (به طور مثال 3 عامل تاخیر در تاریخ 1 خرداد)، پروژه حداکثر به میزان همان یک روز (1 خرداد) متوقف شده است و نه 3 روز.

حال با توجه به توضیحات ارائه شده، نحوه آنالیز تاخیرات فنی و مالی به شکل زیر است:

همپوشانی تاخیرات فنی

مطابق با ماده 30 شرایط عمومی پیمان (نشریه 4311) به شماره 842/54-1088/102 به تاریخ 03/03/1378، 10 سرفصل برای تغییر مدت پیمان ذکر شده است که بند 9 آن مربوط به تاخیر در پرداخت مطالبات مالی پیمانکار (تاخیرات مالی) بوده و سایر موارد مربوط به تاخیرات غیرمالی (به تعبیر دیگر، تاخیرات فنی) می‌باشد.

با توجه به بند د) ماده 30 از شرایط عمومی پیمان، برای تمدید مدت پیمان، تاخیرهای همزمان ناشی از عوامل مختلف درج شده در بند الف (دلایل منجر به افزایش مدت پیمان) فقط یک بار محاسبه می‌شود. این موضوع بدین معناست که تاخیرات فنی می‌بایست فقط یکبار محاسبه شده و در فایلی مجزا، همپوشانی آن‌ها در نظر گرفته شود.

بند د) ماده 30 شرایط عمومی پیمان (نشریه 4311): در اجرای مفاد این ماده برای تمدید مدت پیمان، تاخیرهای همزمان ناشی از عوامل مختلف درج شده در بند الف، فقط یک بار محاسبه می‌شود.

همپوشانی تاخیرات مالی

مطابق با بند سوم بخشنامه 5090 (نحوه محاسبه تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت صورت‌وضعیت‌ها) به شماره 5090/54/1-11082 به تاریخ 02/09/1360، “چنانچه در پرداخت چند صورت وضعیت و پیش پرداخت، تاخیرهایی رخ داده باشد، تمدید مدت پیمان عبارت است از مجموع مدت‌های تمدیدی که برای هر مورد به دست می‌آید.” این موضوع بدین معناست که جهت آنالیز تاخیرات مالی مطابق با بخشنامه 5090، تاخیرات مالی می‌بایست جمع جبری شوند.

اما یک تبصره بسیار مهم در خصوص این بند وجود دارد که می‌بایست به آن توجه کرد. بر اساس این تبصره، در مواردی که در یک مقطع زمانی معین، چند فقره مطالبات پیمانکار پرداخت نشده باشد، مجموع مدت تمدید از مدت زمان واقعی بین‌ “اولین تاریخ پرداخت طبق پیمان” و “تاریخ واقعی آخرین پرداخت” در مقطع مورد عمل،‌ بیشتر نخواهد بود.

برای مثال در صورتی که از تاریخ ۴ تا ۱۰ خرداد تاخیر مربوط به صورت وضعیت ۱ رخ دهد و بر اساس فرمول بخشنامه، ۶ روز محاسبه شود و از تاریخ ۶ تا ۱۲ خرداد تاخیر مربوط به پیش پرداخت ۲ رخ دهد و تاخیر براساس فرمول، ۵ روز محاسبه شود، این تاخیرات باهم جمع می‌شود؛ یعنی ۱۱ روز تاخیر.

اما نکته مهم اینجاست که با توجه به تبصره بند ۳ بخشنامه ۵۰۹۰، مدت تاخیر نمی‌تواند از مدت اولین پرداخت طبق پیمان یعنی ۳ خرداد و تاریخ واقعی آخرین پرداخت یعنی ۱۲ خرداد (۹ روز) بیشتر شود. در واقع جمع جبری تاخیر صورت وضعیت ۱ و پیش پرداخت ۲ برابر با ۱۱ روز محاسبه شده است که بیشتر از ۹ روز می‌باشد و در این حالت ۱۱ روز ملاک نخواهد بود و ۹ روز اعمال خواهد شد. شکل زیر تصویری واضح از نمودار همپوشانی لایحه تاخیرات و این محاسبات نمایش می‌دهد:

 همپوشانی تاخیرات فنی با تاخیرات مالی

همانطور که در بخش همپوشانی تاخیرات فنی ذکر شد، با توجه به بند د) ماده 30 از شرایط عمومی پیمان، برای تمدید مدت پیمان، تاخیرهای همزمان ناشی از عوامل مختلف درج شده در بند الف (دلایل منجر به افزایش مدت پیمان) فقط یک بار محاسبه می‌شود. بنابراین تاخیرات فنی و تاخیرات مالی می‌بایست در فایل‌‎هایی جداگانه، مورد همپوشانی قرار گیرند.

جهت درک بهتر موضوع، فرض کنید تاخیرات فنی (غیرمالی) از تاریخ ۱ تا ۱۰خرداد (۱۰ روز تاخیر) رخ داده باشد (پس از کسر همپوشانی تاخیرات فنی در نرم افزار زمانبندی) و با توجه به محاسبات فوق، تاخیرات مالی از تاریخ ۴ خرداد (یک روز پس از اولین تاریخ پرداخت طبق پیمان یعنی ۳ خرداد)  تا ۱۲ خرداد (۹ روز تاخیر) رخ داده باشد، با توجه به بند د ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان، تاخیرات کل پروژه (فنی و مالی) از تاریخ ۱ تا ۱۲ خرداد به میزان ۱۲ روز تاخیر محاسبه خواهد شد. (همپوشانی تاخیرات فنی و مالی روی گانت چارت بدست خواهد آمد، اما همپوشانی تاخیرات فنی روی نرم افزار زمانبندی)

شکل زیر به عنوان جمع‌بندی مطالب فوق ارائه شده است:

بنابراین جهت نتیجه‌گیری باید گفت که برای تاخیرات مالی در صورتی که چند فقره مطالبات پیمانکار در یک مقطع زمانی دچار تاخیر در پرداخت شده باشند، تاخیرات باهم جمع خواهند شد به شرطی که از مدت زمان بین ” اولین تاریخ پرداخت طبق پیمان” و تاریخ واقعی آخرین پرداخت” در مقطع مورد عمل بیشتر نشود.