روش‌های برآورد هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی

هنگامی که یک پروژه به دلیل اقدامات کارفرما به تاخیر می‌افتد، پیمانکاران ادعای خسارت در قبال تاخیر جبران‌شدنی رخ داده می‌کنند. معمولا دستیابی به توافق در مورد علل و میزان تأخیر دشوار است و حتی دشوارتر از آن، توافق بر سر هزینه تأخیر و خسارت مربوطه است. این امر تا حدی به دلیل عدم وجود یک روش پذیرفته شده واحد برای محاسبه سربار ستادی (هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی) است. در این مقاله به معرفی 9 روش محاسبه این گونه خسارات و نتایج هر کدام پرداخته‌ایم.

هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی (سربار ستادی)

هزینه‌های سربار دفتر مرکزی به طور کلی به هزینه‌های سازمانی پیمانکار که برای تمامی پروژه‌های جاری خود صرف می‌کند، گفته می‌شود. به عبارت بهتر می‌توان هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی را بدین گونه تعریف کرد:

هزینه‌های ثابت پیمانکار برای تداوم عملکرد سازمان و دفتر مرکزی

این هزینه‌ها را نمی‌توان به طور مستقیم به یک پروژه اختصاص داد. بنابراین مطابق این تعریف، هزینه‌هایی که پیمانکار برای پشتیبانی از یک پروژه صرف می‌کند، جزو هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی قرار نمی‌گیرند. نمونه‌هایی از هزینه‌های بالاسری عبارتند از:

• حقوق پرسنل اجرایی و اداری دفتر مرکزی
• هزینه اجاره دفتر مرکزی
• هزینه‌های بیمه عمومی و بیمه پرسنل دفتر مرکزی
• آب، برق، گاز، تلفن، اینترنت دفتر مرکزی و هزینه‌های نگهداری دفتر مرکزی
• هزینه‌های ایاب و ذهاب پرسنل دفتر مرکزی
• استهلاک دارایی‌های شرکت
• حسابداری و حقوقی
• تبلیغات و بازاریابی
• هزینه‌های جذب نیرو
• بهره وام‌های شرکت
• هزینه‌های شرکت در مناقصه
• هزینه لوازم‌التحریر، فتوکپی و چاپ و تهیه اسناد

باید توجه شود که بعضی از مثال‌های ارائه شده ممکن است در برخی پروژه‌ها که کارفرما استانداردها و ممیزی‌های خاصی در نظر گرفته است، به عنوان بالاسری دفتر مرکزی مورد قبول نباشند.

این نوع هزینه معمولا به صورت یک ضریب در هزینه‌های مستقیم و بالاسری پروژه ضرب شده و به این صورت در هزینه‌های پروژه در نظر گرفته می‌شود.

هزینه بالاسری جذب‌نشده

بالاسری جذب نشده خسارت هزینه بالاسری دفتر مرکزی است که در بازه تاخیر پروژه رخ می‌دهد. در واقع هنگامی که یکی از پروژه‌های پیمانکار از طرف کارفرما با تاخیر مواجه می‌شود، هزینه‌های بالاسری عمومی پیمانکار افزایش نمی‌یابد، بلکه این هزینه‌های بالاسری به طور غیرمتناسبی بین سایر پروژه‌های جاری پیمانکار تقسیم می‌شود. بنابراین هنگام تاخیر، پیمانکار نمی‌تواند فعالیت دیگری داشته باشد یا منابع دفتری خود را به سایر پروژه‌ها منتقل کند.

روش‌های کمی‌سازی هزینه‌های بالاسری جذب نشده دفتر مرکزی

در این مقاله 9 روش کمی‌سازی هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی معرفی می‌شوند.

1) فرمول آیکلی (Eichleay):

در حال حاضر فرمول Eichleay رایج‌ترین روش کمی‌سازی هزینه‌های بالاسری جذب‌نشده ناشی از تاخیرهای کارفرما در دادگاه‌های ایالات متحده است. قبل از دهه 1940، پیمانکاران نمی‌توانستند خسارت‌های مربوط به هزینه‌های دفتر مرکزی را برای تاخیرهای دولت (به عنوان کارفرما) جبران کنند، مگر اینکه در قرارداد بیان شده باشد. مقاله ای که توسط آمارجیت سینگ و توماس تام در مورد تاریخچه سربار دفتر مرکزی جذب‌نشده در دهه 1940 منتشر شد، الهام‌بخش ایجاد فرمول Eichleay بود. در نهایت فرمول آیکلی از پرونده دادگاهی شرکت آیکلی علیه دولت ایالات متحده در سال 1960 به‌وجود آمد.

فرمول آیکلی بالاسری دفتر مرکزی را برای تمام طول قرارداد محاسبه می‌کند. فرمول آیکلی به صورت زیر است:

(رابطه 1)

(رابطه ۲)

(رابطه ۳)

2) فرمول آیکلی اصلاح شده یک

روش آیکلی به دلیل اینکه کل مدت قرارداد (مدت اولیه + تاخیرات) را در محاسبات اعمال می‌کند، نرخ روزانه بالاسری را دست پایین بدست می‌آورد. به همین دلیل در روش آیکلی اصلاح شده فقط مدت زمان اولیه قرارداد را در نظر می‌گیرند. فرمول ایکلی اصلاح شده یک به صورت زیر است:

(رابطه 1)

(رابطه ۲)

(رابطه ۳)

3) فرمول آیکلی اصلاح شده دو

در اصلاحیه دوم فرمول آیکلی همچنان مدت اولیه قرارداد مد نظر قرار دارد اما مبالغ صورت وضعیت‌ها در بازه تمدید شده هم در محاسبات در نظر گرفته می‌شوند. فرمول آیکلی اصلاح شده دو به صورت زیر است:

(رابطه 1)

(رابطه ۲)

(رابطه ۳)

4) فرمول هادسون (Hudson) و روش کانادایی

فرمول هادسون به طور گسترده در دادگاه‌های بریتانیا استفاده می‌شد و بعدها با تغییراتی در کانادا نیز مورد استفاده قرار گرفت. فرمول هادسون برای بدست آوردن نرخ روزانه بالاسری از درصد برنامه‌ریزی شده اولیه بالاسری + سود استفاده می‌کند. در حالی که روش کانادایی تنها از درصد برنامه‌ریزی شده اولیه بالاسری (بدون در نظر گرفتن سود) استفاده می‌کند. فرمول این دو روش به صورت زیر است:

(رابطه 1) – فرمول هادسون:

(رابطه 1) – روش کانادایی:

(رابطه 2)

5) فرمول ارنستروم (Ernstrom)

این فرمول از این تئوری استفاده می‌کند که رابطه مستقیمی بین هزینه‌های بالاسری و نیروی انسانی وجود دارد. بنابراین در صورتی که هزینه نیروی انسانی افزایش یابد، هزینه‌های بالاسری نیز افزایش می‌یابد. این فرمول نرخ روزانه بالاسری را محاسبه نمی‌کند، بلکه یک هزینه سرجمع برای بالاسری بدست می‌آورد. فرمول ارنستروم به صورت زیر است:

(رابطه 1)

6) فرمول منشول (Manshul) یا همان روش تخصیص هزینه مستقیم

این فرمول پس از اینکه دادگاه‌های ایالت نیویورک آمریکا فرمول آیکلی را رد کردند، به عنوان فرمول جایگزین ارائه شد. این فرمول از هزینه کار انجام شده در طول دوره تاخیر و نرخ بالاسری توافق شده در هنگام مناقصه استفاده می‌کند. فرمول منشول به صورت زیر است:

(رابطه 1)

(رابطه 2)

7) فرمول کارترت (Carteret)

فرمول کارترت از صنعت تولید به صنعت ساخت وارد شده است. در این فرمول فرض می‌شود که در طول دوره تاخیر نرخ بالاسری متفاوت است و این تفاوت را محاسبه می‌کند و سپس آن را در هزینه کار انجام شده در طول دوره تاخیر ضرب می‌کند. فرمول کارترت به صورت زیر است:

8) فرمول آلگنی (Allegheny)

فرمول آلگنی از قواعد مشابهی مانند فرمول کارترت استفاده می‌کند. فرمول آن به صورت زیر است:

9) فرمول امدن (Emden)

این فرمول محصول دادگاه‌های کاناداست و رویکردی مشابه فرمول آیکلی دارد. فرمول امدن به صورت زیر است:

مثال کاربردی

برای درک بهتر فرمول‌های ارائه شده مثال زیر را در نظر داشته باشید.

به منظور مقایسه فرمول‌های ارائه شده، نتیجه نهایی محاسبات فرمول‌ها در جدول زیر نشان داده شده است.