در پروژههای صنعت ساخت و ساز، در شرایطی که کارفرما تعهدات مالی خود را مطابق با اسناد و مدارک پیمان انجام ندهد و یا در انجام آنها تاخیر داشته باشد، پیمانکار میتواند نسبت به این موضوع ادعا (کلیم) کرده و آثار زمانی و مالی این تاخیر را از کارفرما مطالبه کند.
در این مقاله قصد داریم تا نحوه محاسبه تاخیرات مجاز ناشی از تاخیر در پرداخت صورت وضعیت در پروژههای صنعت ساخت را به تفصیل مورد بررسی قرار دهیم.
از بخشنامه 5090/54/11082-1 ابلاغ شده در 02/09/1360 (که با بخشنامه 5090 شناخته میشود) جهت محاسبه تاخیرات مجاز ناشی از تاخیر در پرداخت مطالبات پیمانکار استفاده میشود. حوزه شمول این بخشنامه در پروژههای صنعت ساخت که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور (نظام فنی و اجرایی) تعریف میشوند و در قرارداد همسان مورد استفاده بدان اشاره شده است، میباشد. به طور مثال در قراردادهایی که به صورت سرجمع بر اساس بخشنامه شماره 1299188/96 ابلاغ شده در تاریخ 04/05/1396 منعقد شدهاند، استفاده از این بخشنامه جهت محاسبه تاخیرات مجاز و یا تمدید مدت پیمان، الزامی است. لازم به ذکر است از این بخشنامه در سایر قراردادها که در آنها به این بخشنامه اشاره نشده است نیز به صورت عرفی استفاده میشود. (در صورت عدم وجود دستورالعمل محاسبه تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت مطالبات)
تعاریف بخشنامه 5090:
تعاریف اصطلاحات و واژههای مورد استفاده در این بخشنامه به شرح زیر میباشد:
- مدت اولیه قرارداد: مدت زمانی است که در قرارداد به عنوان مدت پیمان ثبت شده است (بر حسب روز)
- مبلغ اولیه پیمان: مبلغی که در قرارداد به عنوان مبلغ پیمان ثبت شده باشد
- مدت تاخیر در پرداخت: فاصله زمانی بین تاریخ واقعی پرداخت و تاریخ پرداخت طبق پیمان
- مدت تمدید پیمان: تعداد روزهایی که به مدت اولیه قرارداد اضافه می گردد
- مبلغ صورت وضعیت: مبلغ ناخالص کارکرد صورت وضعیتی که در پرداخت آن تاخیر شده است
- دوره صورت وضعیت: فاصله زمانی تاریخ تسلیم صورت وضعیت مورد محاسبه و صورت وضعیت ماقبل آن به مهندس ناظر (بر حسب روز)
محاسبات بخشنامه 5090:
تاخیر در پرداخت صورت وضعیت:
فرمول محاسبه مدت تاخیر مجاز مربوط به به تاخیر در پرداخت صورت وضعیت موقت کارکرد به شرح زیر میباشد:
جهت درک بهتر روش محاسبه فوق، به مثال زیر توجه فرمایید:
فرض کنید در پروژهای با اطلاعات زیر، پرداخت صورت وضعیت موقت پیمانکار با تاخیر مواجه شده است. نحوه محاسبه مدت تمدید به شرح زیر میباشد:
مدت اولیه پیمان: 365 روز
مبلغ اولیه پیمان: 10.000 ريال
مدت زمان لازم جهت بررسی و پرداخت صورت وضعیت بر اساس پیمان: 20 روز از تاریخ ارائه صورت وضعیت
| شماره صورت وضعیت | تاریخ ارسال صورت وضعیت | دوره کارکرد | مبلغ صورت وضعیت ناخالص تائید شده | تاریخ پرداخت طبق پیمان | تاریخ واقعی پرداخت | دوره صورت وضعیت | |
| از تاریخ | تا تاریخ | ||||||
| 3 | 1402/07/30 | 1402/07/01 | 1402/07/30 | 200 | 1402/08/20 | 1402/08/30 | 30 |
نمودار پرداخت صورت وضعیت بر اساس جدول فوق، مطابق زیر میباشد:
در نهایت نحوه محاسبه مدت تمدید مطابق با زیر میباشد:
لازم به ذکر است دوره صورت وضعیتها 30 روزه در نظر گرفته شده است.
نکته : شاید برای شما سوالی پیش آمده باشد که دلیل وجود ضریب 0.697 چیست.
پاسخ آن است که با توجه به اینکه مبلغ درج شده در این فرمول برای صورت وضعیتها به صورت ناخالص است، جهت خالص کردن این مبلغ، از ضریب مذکور استفاده میشود. مبانی محاسبه این ضریب به زمان ابلاغ این بخشنامه برمیگردد و در شرایط فعلی برخی از پارامترهای تاثیرگذار در محاسبه این ضریب دستخوش تغییر شدهاند. از این رو پیشنهاد میگردد که ضریب 0.697 را به عدد 1 تبدیل کرده و در فرمول از صورت وضعیتهای خالص به جای ناخالص استفاده شود.
تاخیر در پرداخت پیش پرداخت:
فرمول ذکر شده برای صورت وضعیتهای موقت کاربرد داشت. در شرایطی که در پرداخت قسط اول پیشپرداخت پیمانکار، تاخیری از جانب کارفرما رخ دهد، نحوه محاسبه مدت تمدید ناشی از تاخیر به شکل زیر میباشد:
مدت تمدید = مدت تاخیر در پرداخت پیشپرداخت × 0.9
در صورتی که در پرداخت قسطهای بعدی تاخیری رخ دهد، محاسبات به شرح زیر میباشد:
در نهایت لازم به ذکر است که تنها در کشور ما، محاسبات لازم جهت تمدید زمانی به دلیل تاخیر در پرداخت مطالبات مالی پیمانکار انجام میشود. زیرا فرضی از مسیر بحرانی در محاسبات مذکور وجود ندارد. همچنین فرمولهای ذکر شده در این بخشنامه صرفا جهت محاسبه تمدید زمانی است و هرگونه آثار حقوقی و مالی ناشی از آن نیز قابل پیگیری میباشد.
پیشنهاد میکنیم جهت آشنایی با رویکرد بررسی تاخیرات پروژهها در صنعت ساخت، ویدئوی زیر را مشاهده فرمایید.
