بندهای قراردادی مربوط به تأخیرات و تمدید مدت پیمان معمولاً به زبان سخت و یا به صورت پراکنده در قرارداد نوشته میشوند که ممکن است باعث سوء برداشت طرفین از حقوق و مسئولیتهایشان شود. بنابراین عجیب نیست که ضعف در مدیریت قرارداد همواره جزء دلایل اصلی ایجاد اختلاف، ادعا و مناقشه است. هدف این مقاله ارائه دستورالعملی برای مدیریت قرارداد پروژههای با روش تحویل طراحی-ساخت (Design-Build) است که به استفاده صحیح از بندهای مربوط به تمدید مدت پیمان کمک کند. با در نظر گرفتن پیچیدگی تحلیل تأخیرات و افزایش محبوبیت قراردادهای طراحی-ساخت، ارزش این مقاله مشخص میشود.
بررسی بندهای قراردادی مرتبط با تمدید مدت پیمان
به منظور ارائه یک دستورالعمل برای مدیریت تمدید مدت پیمان قراردادهای طراحی-ساخت ابتدا باید بندهای قراردادی مربوطه را بررسی و آنالیز کنیم. مراجع بینالمللی مختلفی قراردادهای همسان طراحی-ساخت ارائه کردهاند. مهمترین این مراجع عبارتند از مؤسسه معماران آمریکا (AIA)، فدراسیون بینالمللی مهندسین مشاور (FIDIC)، Consensus DOCS، کمیته اسناد قراردادی مشارکت مهندسین آمریکا (EJCDC)، دیوان قراردادهای مشترک (JCT)، و قراردادهای نوین مهندسی (NEC).
هر کدام از قراردادهای یاد شده شرایط خاص خودش را برای طرح ادعای تمدید مدت پیمان دارد. جدول زیر خلاصه شرایط هر یک از قراردادها را نشان میدهد.
| رویه | AIA | ConsensusDOCS | EJCDC | JCT | NEC | FIDIC |
| الف) گزارش تأخیر: حداکثر زمان بین رویداد تأخیر و ارسال اطلاعیه توسط طراح-مجری | 21 روز | 21 روز | 15 روز | در اسرع وقت | 8 هفته | 28 روز |
| در صورتی که بازه زمانی (الف) بگذرد آیا طراح-مجری حق ادعا برای تمدید مدت پیمان را از دست میدهد؟ | نامشخص | نامشخص | نامشخص | نامشخص | بله، مگر کارفرما مسئول ارسال اطلاعیه باشد | بله |
| ب) اسناد پشتیبان: حداکثر زمان بین ارسال اطلاعیه و ارسال مدارک برای ارائه جزئیات | 21 روز | 21 روز | 30 روز | در اسرع وقت | 3 هفته | 20 روز |
| در صورتی که طراح-مجری اسناد و مدارک مربوطه را در زمان تعیین شده ارائه نکند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ | نامشخص | نامشخص | نامشخص | نامشخص | کارفرما بر اساس دید خود میتواند ارزیابی کند | |
| پ) تصمیم: حداکثر زمان برای کارفرما پس از دریافت مدارک به منظور ارائه پاسخ | 10 روز | 14 روز | 30 روز | 12 هفته | 1 هفته برای اطلاعیه
2 هفته برای برای ارائه مدارک |
42 روز |
| در صورتی که کارفرما در بازه زمانی تعیین شده (پ) پاسخی ارسال نکند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ | نامشخص | ادعا رد میشود | نامشخص | نامشخص | پذیرفته شده تلقی میشود | نامشخص |
| ت) مناقشه: مدت زمانی که طراح-مجری پس از دریافت پاسخ کارفرما میتواند این تصمیم را به مناقشه بگذارد | 30 روز | – | 30 روز | – | 4 هفته | 20 روز |
| ث) تصمیم نهایی: کدام طرف تصمیم نهایی در مورد تمدید مدت پیمان و جبران خسارت را میگیرد | کارفرما | مذاکره میشود | کارفرما | کارفرما | کارفرما | کارفرما |
| ج) بند مربوطه در قرارداد | 14.2 | 9.6 | 9.03 | 2-24/2-25 | 60 تا 64 | 8.4 و 20 |
در جدول فوق مشاهده میشود که برخی از سؤالات در قراردادها بدون پاسخ ماندهاند. بنابراین جهت جلوگیری از ابهامات هنگام تهیه قرارداد جدید، چک لیستی ارائه شده است که به رفع ابهامات مربوط به بندهای قراردادی تمدید مدت پیمان در قراردادهای طراحی-ساخت کمک خواهد کرد. جدول زیر چک لیست یاد شده را به همراه سؤالاتی که به روشن شدن قرارداد کمک میکند، نشان میدهد.
تعریف Excusable: دارای حق تمدید مدت پیمان / تعریف Compensable: دارای حق جبران خسارت
| دلایل تأخیر | نوع تأخیر | اگر Excusable Compensable | ||||||||
| Excusable Compensable | Excusable Non-Compensable | Non- Excusable Non-Compensable | جبران خسارت فقط شامل هزینههای مستقیم میشود | جبران خسارت شامل هزینههای مستقیم + بالاسری میشود | جبران خسارت شامل هزینههای مستقیم + بالاسری قرارداد میشود | جبران خسارت شامل هزینههای مستقیم + بالاسری + سود میشود | جبران خسارت شامل هزینههای مستقیم + بالاسری قرارداد + سود قرارداد میشود | سایر | ||
| 1 | تأخیر در ابلاغ کار توسط کارفرما (عقب افتادن تحویل کارگاه) | |||||||||
| 2 | تغییر در محدوده کار (دستور تغییر) | |||||||||
| 3 | مناقشات با نیروی انسانی که طراح-مجری را درگیر کند | |||||||||
| 4 | مناقشات با نیروی انسانی که طراح-مجری را درگیر نکند اما بر پروژه تأثیر بگذارد | |||||||||
| 5 | تأخیرات پیشبینی نشده در تحویل منابع | |||||||||
| 6 | تلفات اجتناب ناپذیر خارج از کنترل طراح-مجری | |||||||||
| 7 | تأخیرات تأیید شده از طرف کارفرما پس از ارائه مدارک توسط طراح-مجری | |||||||||
| 8 | تأیید/تست دیرهنگام توسط کارفرما | |||||||||
| 9 | سهل انگاری و غفلت کارفرما (Act of Omission) | |||||||||
| 10 | تغییرات یا تصمیمات جدید در کار سفارش داده شده/تغییر داده شده توسط کارفرما | |||||||||
| 11 | تغییرات غیر قابل پیشبینی در حمل و نقل | |||||||||
| 12 | فعالیتهای نامطلوب دولتی | |||||||||
| 13 | سوانح ایمنی | |||||||||
| 14 | شرایط پیشبینی شده نامطلوب آب و هوایی | |||||||||
| 15 | شرایط فوقالعاده نامطلوب آب و هوایی | |||||||||
| 16 | مواد خطرناک | |||||||||
| 17 | بروز شرایط نامعلوم | |||||||||
| 18 | تأخیر در حل مناقشات توسط کارفرما | |||||||||
| 19 | تعلیق توسط کارفرما | |||||||||
| 20 | غفلت شرکتهای آب، برق و گاز | |||||||||
| 21 | تأخیر توسط سایر پیمانکاران کارفرما | |||||||||
| 22 | تعلیق بر حق پروژه توسط پیمانکار به علت تأخیر در پرداخت کارفرما | |||||||||
| 23 | بهرهوری پایین به علت کمبود منابع مالی که به علت تأخیر در پرداخت کارفرما ایجاد شده | |||||||||
| 24 | ایجاد مانع توسط کارفرما | |||||||||
| 25 | تأخیر در پرمیت و تأیید توسط کارفرما | |||||||||
| 26 | افزایش ناگهانی و غیر قابل پیشبینی قیمت متریال | |||||||||
| 27 | قصور طراح-مجری | |||||||||
| 28 | آتش سوزی | |||||||||
| 29 | سیل | |||||||||
| 30 | تروریسم | |||||||||
| 31 | بیماریهای همه گیر | |||||||||
| 32 | حوادث قهری (Acts of God) | |||||||||
- در جدول بالا آیا میتوانید 32 دلیل تأخیر را در 3 طبقهبندی ارائه شده دستهبندی کنید؟
- برای تأخیرات قابل جبران، جبران خسارت دقیقاً از کدام نوع است؟
- طراح-مجری در چه زمانی باید به کارفرما اطلاع دهد که پروژه با تأخیر مواجه خواهد شد؟
- رویه و جدول زمانی درخواست تمدید مدت پیمان به چه صورت است؟
- پس از دریافت اطلاعیه /یا ادعای تأخیر، در چه زمانی کارفرما باید پاسخ دهد؟
- در صورتی که زمان اطلاعرسانی در خصوص تأخیر گذشته باشد، آیا طراح-مجری حق درخواست تمدید مدت پیمان را از دست خواهد داد؟
- در صورتی که کارفرما مدت پیمان را تمدید نکند، آیا طراح-مجری حق توقف یا کند کردن کار تا زمان حل مشکل را دارد؟
- در صورتی که طراح-مجری از تصمیم کارفرما در خصوص تمدید پیمان یا جبران خسارت راضی نباشد، رویه حل اختلاف به چه صورت است؟
برای عضویت در گروه تلگرامی پرسش و پاسخ های مدیریت ادعا و تاخیرات (کلیک کنید) @drclaim_club
برای مطالعه بیشتر در خصوص آموزش تهیه لایحه تاخیرات می توانید کتابهای زیر را نیز تهیه بفرمایید و یا در دوره شرکت نمایید
کتاب تحلیل تأخیرات زمانی ANSI/ASCE/CI 67-17
196,000 تومان–329,000 تومان
کتاب راهنمای “فرآیند یکپارچه تهیه لایحه تاخیرات ” + الگوهای خام موردنیاز
208,000 تومان–349,000 تومان
