این مقاله بر موضوع تأخیر همزمان از دیدگاه پیمانکار اصلی-پیمانکار فرعی تمرکز دارد. هنگامی که یک تأخیر همزمان توسط چندین پیمانکار فرعی، یا بین پیمانکار اصلی و سایر پیمانکاران فرعی وجود دارد، رویکرد یکسانی در مورد نحوه تقسیم خسارات پیمانکار وجود ندارد. این مقاله ابتدا برخی از پرونده‌های قضایی مرتبط را بررسی می‌کند، سپس با استفاده از یک پروژه انبار به عنوان یک مطالعه موردی شیوه‌های مختلفی را که پیمانکار اصلی می‌تواند در تقسیم خسارت تأخیرات همزمان به خود و همچنین به پیمانکاران فرعی بکار گیرد، بررسی می‌کند.
مطالعه موردی
مطالعه موردی زیر برای نشان دادن شیوه‌های مختلف برای تقسیم خسارت بین پیمانکار اصلی و پیمانکاران فرعی و تأمین‌کنندگانش استفاده می‌شود. منطق استفاده از یک پروژه فرضی این است که می‌توانیم تغییرپذیری حاصل از روش‌های مختلف تقسیم‌بندی خسارت را به میزان زیادی نشان دهیم.
برای مطالعه بیشتر در خصوص آموزش تهیه لایحه تاخیرات می توانید کتابهای زیر را نیز تهیه بفرمایید و یا در دوره شرکت نمایید
کتاب راهنمای “فرآیند یکپارچه تهیه لایحه تاخیرات ” + الگوهای خام موردنیاز
208,000 تومان – 349,000 تومان
تشریح پروژه: پروژه ساخت انبار دارای 9 فعالیت عمده است که توسط طرف‌های مختلف انجام می‌شود و طول پروژه 70 روز است. قرارداد بین کارفرما و پیمانکار به ازای هر روز تأخیر 30000 دلار خسارت تعیین کرده است. جدول 1 فعالیت‌های پروژه را نشان می‌دهد.
جدول 1) فعالیت‌ها و ساختار شکست پروژه
| کد | فعالیت | مدت (روز) | پیشنیاز | مسئول |
| 1.0 | زیرسازه | پیمانکار اصلی | ||
| 1.1 | خاک‌برداری | 10 | پیمانکار اصلی | |
| 1.2 | فونداسیون | 20 | 1.1 | پیمانکار اصلی |
| 2.0 | سازه اصلی | – | ||
| 2.1 | ساخت قطعات خارج از کارگاه | 25 | پیمانکار فرعی A | |
| 2.2 | نصب قاب‌های فلزی | 5 | 1.2،2.1 | پیمانکار اصلی |
| 3.0 | نازک‌کاری | – | ||
| 3.1 | ایزولاسیون بام | 5 | 2.2 | پیمانکار فرعی B |
| 3.2 | دیوار‌ها و درب‌ها | 20 | 3.1 | پیمانکار فرعی C |
| 3.3 | تأسیسات مکانیکال | 30 | 2.2 | پیمانکار فرعی D |
| 3.4 | تأسیسات الکتریکال | 30 | 2.2 | پیمانکار فرعی E |
| 3.5 | کفسازی و سقف | 5 | 3.2،3.3،3.4 | پیمانکار اصلی |
جدول 2 رویداد‌های تأخیر رخ داده در هفت فعالیت را خلاصه می‌کند.
جدول 2) دلایل تأخیر
| فعالیت | مدت واقعی (روز) | دلایل تأخیر |
| خاک‌برداری | 11 | 1 روز تأخیر به دلیل آب و هوای نامساعد |
| فونداسیون | 24 | وقفه در تأمین بتن |
| ساخت قطعات خارج از کارگاه | 35 | تأمین‌کننده پیمانکار فرعی A در تحویل قاب‌های فلزی تأخیر کرده |
| ایزولاسیون بام | 7 | پیمانکار فرعی B نتوانست در 5 روز کار را تمام کند |
| دیوار‌ها و درب‌ها | 25 | پیمانکار فرعی C به موقع درب‌ها را تحویل نداده |
| تأسیسات مکانیکال | 35 | پیمانکار فرعی D در اتمام کار تأخیر داشته |
| تأسیسات الکتریکال | 32 | پیمانکار فرعی E به علت تغییر تأمین‌کننده خود تأخیر داشته است |
به علت اینکه رویداد‌های تأخیری بسیاری در طول پروژه رخ داده است، تحلیل تأخیر برای شناسایی مسئولیت تأخیر مورد نیاز است. شکل 2 برنامه چون-ساخت (As-Built) را نشان می‌دهد. برای مقایسه در این شکل زمانبندی برنامه‌ریزی شده نیز نشان داده شده است.
مدت زمان واقعی پروژه 80 روز بوده است. در این مورد، تجزیه و تحلیل پنجره برنامه زمانی (schedule window analysis) برای تقسیم روز‌های تأخیر استفاده می‌شود. جدول 3 خلاصه نتایج تحلیل پنجره زمانی را نشان می‌دهد.
| شماره پنجره | پنجره (تاریخ‌ها) | میزان تأخیر بحرانی (روز) | نوع مسئولیت |
| 1 | 1-11 | 1 | قابل بخشش و غیرقابل جبران |
| 2 | 12-35 | 4 | تأخیر همزمان: پیمانکار اصلی و پیمانکار فرعی A |
| 3 | 36-47 | – | ندارد |
| 4 | 48-72 | 2 | تأخیر همزمان: پیمانکاران فرعی C و D و E |
| 5 | 73-80 | 3 | غیر قابل بخشش: پیمانکار فرعی D |
بر اساس رویداد‌های تأخیری، پنج پنجره معقول تاریخ‌های 1-11،12-35،36-37،48-72، و 72-80 هستند. بر این اساس، تأخیر 10 روزه پروژه شامل: 1 روز قابل بخشش و غیرقابل جبران است. 4 روز تأخیرات همزمان بین پیمانکار اصلی و پیمانکار فرعی A. 2 روز تأخیرات همزمان بین پیمانکاران فرعی C، D و E. و 3 روز غیر قابل بخشش توسط پیمانکار فرعی D. بنابراین 9 روز از 10 روز تأخیر از نظر کارفرما غیرقابل بخشش است. از یک طرف پیمانکار اصلی باید 270000 دلار (9 روز * 30000 دلار) خسارت به کارفرما بپردازد، و از طرف دیگر پیمانکار اصلی باید این میزان خسارت مالی را بین خود و پیمانکاران فرعی خود تقسیم کند.
تقسیم خسارات
جدول 4 هزینه‌های این پروژه از جمله ارزش قرارداد، هزینه‌های مستقیم و ساعات کار برای بسته‌های کاری مختلف را نشان می‌دهد. برای هر پارامتر بودجه‌بندی اولیه و هزینه واقعی مشخص شده است.
جدول 3) اطلاعات پروژه
| توضیحات | ارزش قرارداد ($) | هزینه مستقیم ($) | میزان نفر-ساعت | |||
| برنامه ریزی | واقعی | برنامه ریزی | واقعی | برنامه ریزی | واقعی | |
| پیمانکار اصلی | 300000 | 330000 | 250500 | 281500 | 1960 | 2168 |
| خاک برداری | 20000 | 20000 | 14000 | 16000 | 240 | 240 |
| فونداسیون | 80000 | 90000 | 64000 | 76500 | 640 | 768 |
| نصب قاب فلزی | 50000 | 40000 | 45000 | 36000 | 400 | 360 |
| کفسازی و سقف | 150000 | 180000 | 127500 | 153000 | 680 | 800 |
| پیمانکار فرعی A | 400000 | 450000 | 360000 | 405000 | 2000 | 2800 |
| پیمانکار فرعی B | 100000 | 100000 | 85000 | 90000 | 280 | 280 |
| پیمانکار فرعی C | 200000 | 200000 | 180000 | 180000 | 960 | 960 |
| پیمانکار فرعی D | 150000 | 120000 | 120000 | 102000 | 2400 | 2240 |
| پیمانکار فرعی E | 100000 | 150000 | 85000 | 127500 | 1680 | 2048 |
| مجموع | 1250000 | 1350000 | 1080500 | 1186000 | 9280 | 10496 |
بر اساس روش پیشنهاد شده می‌توان خسارات تأخیر را بین پیمانکاران تقسیم کرد. برای مثال بازه شماره 4 (تاریخ‌های 48-72 در جدول 3) را می‌توان به 4 روش زیر بین پیمانکاران تقسیم کرد.
روش 1: تقسیم بر اساس تعداد طرفین: مجموع خسارات تقسیم بر تعداد طرفین. مثلاً خسارت مربوط به پیمانکار فرعی C به صورت زیر محاسبه می‌شود:
2*30,000/3=$20,000
روش 2: تقسیم بر اساس وزن ارزش قرارداد اولیه طرفین. مثلاً خسارت مربوط به پیمانکار فرعی C به صورت زیر محاسبه می‌شود:
[200,000/(200,000+150,000+100,000)]*2*30,000 = $26,667
روش 3: تقسیم بر اساس وزن هزینه مستقیم فعالیت‌ها. مثلاً خسارت مربوط به پیمانکار فرعی C به صورت زیر محاسبه می‌شود:
[180,000/(180,000+120,000+85,000)]*2*30,000 = $28,052
روش 4: تقسیم بر اساس میزان نفر-ساعت کار کرده طرفین. مثلاً خسارت مربوط به پیمانکار فرعی C به صورت زیر محاسبه می‌شود:
[960/(960+2,400 +1,680)]*2*30,000=$11,429
جدول 5 خلاصه محاسبات برای سایر بازه‌های زمانی را نشان می‌دهد.
جدول 4) نتایج محاسبات
| پنجره | پیمانکار | تعداد طرفین | بر اساس ارزش قرارداد ($) | بر اساس هزینه مستقیم ($) | بر اساس نفر-ساعت | |||
| برنامه ریزی | واقعی | برنامه ریزی | واقعی | برنامه ریزی | واقعی | |||
| 2 | پیمانکار اصلی | 60000 | 20000 | 20000 | 18113 | 19065 | 29091 | 25830 |
| پیمانکار فرعی A | 60000 | 100000 | 100000 | 101887 | 100935 | 90909 | 94170 | |
| 4 | پیمانکار فرعی C | 20000 | 26667 | 25532 | 28052 | 26374 | 11429 | 10976 |
| پیمانکار فرعی D | 20000 | 20000 | 15319 | 18701 | 14945 | 28571 | 25610 | |
| پیمانکار فرعی E | 20000 | 13333 | 19149 | 13247 | 18681 | 20000 | 23415 | |
| 5 | پیمانکار فرعی D | 90000 | 90000 | 90000 | 90000 | 90000 | 90000 | 90000 |
| مجموع | پیمانکار اصلی | 60000 | 20000 | 20000 | 18113 | 19065 | 29091 | 25830 |
| پیمانکار فرعی A | 60000 | 100000 | 100000 | 101887 | 100935 | 90909 | 94170 | |
| پیمانکار فرعی C | 20000 | 26667 | 25532 | 28052 | 26374 | 11429 | 10976 | |
| پیمانکار فرعی D | 110000 | 110000 | 105319 | 108701 | 104945 | 118571 | 115610 | |
| پیمانکار فرعی E | 20000 | 13333 | 19149 | 13247 | 18681 | 20000 | 23415 | |
با توجه به نتایج بدست آمده مشخص است روش‌های مختلف تحلیل تأخیرات همزمان یکپارچگی ندارند و نتایج متفاوتی را به همراه دارند. بنابراین پیمانکاران فرعی باید مشخص کنند که در صورت بروز تأخیر‌های همزمان از کدام روش تقسیم‌بندی استفاده می‌شود تا از عدم هماهنگی حاصله بین روش‌ها جلوگیری شود. آن‌ها همچنین باید تصریح کنند که در چه شرایطی تحلیل تقسیم‌بندی اعمال خواهد شد.
